โครงการที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวพระราชทาน ให้กับประชาชนในระยะแรก ๆ ล้วนแต่เป็นโครงการ ด้านสาธารณสุข เพราะพระ องค์ทรงเห็นว่า หากประชาชนมีร่างกายที่สมบูรณ์ แข็งแรง จะนำไปสู่สุขภาพจิตที่ดี และส่งผลให้การพัฒนาเศรษฐกิจและสังคมดีไปด้วย พระองค์จึงทรงให้ความสำคัญกับงานด้านสาธารณสุขเป็นอย่างมาก

     ในการเสด็จฯ เยี่ยมราษฎรในพื้นที่ต่างๆ ของพระองค์ ทรงทอดพระเนตรเห็นว่าราษฎรจำนวนมากมีปัญหาด้านสุขภาพ จึงเกิดโครงการหน่วยแพทย์พระราชทานขึ้นในปี พ.ศ. ๒๕๑๐ และหลังจากนั้น เมื่อมีการเสด็จแปรพระราชฐานไปประทับแรม เพื่อเยี่ยมราษฎรในพื้นที่โครงการ ต่าง ๆ โครงการพระราชดำริด้านการแพทย์จึงได้ขยาย ขอบข่ายออกไปอย่างกว้างขวาง ดังนี้

     นอกจากนี้ ยังมีการอบรมหมอหมู่บ้านตามพระราชดำริ โดยพระองค์ทรงมีพระราชดำริให้คัดเลือกราษำรอาสาสมัครจากหมู่บ้านต่างๆ มารับการอบรม ซึ่งได้เริ่มที่จังหวัดเชียงใหม่ เป็นครั้งแรกในปี พ.ศ. ๒๕๒๕ เพื่อให้ราษฎรที่ได้รับการอบรม เหล่านี้ได้นำความรู้กลับไปช่วยเหลือ ประชาชนในท้องถิ่นของตน

     งานด้านสาธารณสุขดังกล่าว มีพื้นที่ครอบคลุมในภาคเหนือตอนบน ประมาณ ๑๐ จังหวัด คือ เชียงใหม่ เชียงราย แม่ฮ่องสอน พะเยา ลำ พูน ลำปาง น่าน แพร่ อุตรดิตถ์ และพิษณุโลก ภาคตะวันออกเฉียง เหนือ ๘ จังหวัด คือ สกลนคร นครพนม อุดรธานี หนองคาย มุกดาหาร มหาสารคม กาฬสินธุ์ เลย และภาคใต้ ๔ จังหวัด คือ นราธิวาส ยะลา ปัตตานี สงขลา

     โครงการแพทย์พระราชทานนี้ จะเป็นการช่วยแก้ไขปัญหาด้านสุข ภาพอนามัยของราษฎร ที่อยู่ในพื้นที่ห่างไกล โดย เฉพาะอย่างยิ่ง ราษฎรส่วนใหญ่ มีฐานะยากจน และขาดความรู้ในการดูแลรักษาตนเอง การมีคณะแพทย์ พระราชทานออก ไปบำบัดรักษาผู้ป่วย จะทำให้ราษฎรมีโอกาสได้รับการรักษาอย่างถูกต้อง สำหรับการอบรมหมอหมู่บ้านนั้น จะช่วยให้ ราษฎรมีความรู้เกี่ยวกับการป้องกัน รู้จักวิธีรักษาพยาบาลแบบปัจจุบัน และรู้จักวิธีติดต่อกับ หน่วยราชการ ในกรณีที่เกินขีด ความสามารถที่จะดูแลรักษาตน เองได้อันเป็นการช่วยแก้ปัญหาในระยะยาว